27 aug 2023 - Van een idee dat drie jaar ontstond tot de laatste voorstellingen. De laatste week van Het was Zondag in het Zuiden gaat van start. Nog vijf voorstellingen - di 29 aug t/m za 2 sep - worden gespeeld in het Openluchttheater De Doolhof in Tegelen. Wees welkom! Benieuwd naar de totstandkoming van de spektakelmusical? Lees dan verder.
Servé Hermans (regisseur en producent): “Ik wilde al heel lang iets doen met die overstromingen in de jaren negentig. Voor Limburg waren dat vormende gebeurtenissen, iedereen heeft er herinneringen aan. Alleen: een overstroming op zich is geen verhaal. Ik wist niet hoe ik het moest vertellen. Tot ik het verhaal van Tom Doesborg hoorde. Zo’n beginnende journalist die hunkert naar een scoop, die min om meer per ongeluk in het oog van de storm belandt en het ondanks al het natuurgeweld fantástisch vindt - dat was precies het puzzelstukje dat ontbrak.” Amper drie jaar later is er een heuse spektakelmusical, met alles erop en eraan. Van muziek van Rowwen Hèze en een spetterende cast tot overweldigende special effects en zelfs een dijkdoorbraak.
Titanic
Toen tekstschrijver Allard Blom begon met schrijven lag er al een flinke stapel verhalen klaar die Servé in de loop der jaren verzameld had. Waaronder de scoop van Tom Doesborg over de spoorloos verdwenen burgemeester tijdens de overstromingen van 1993 in Noord-Limburg, “Fijn,” zegt Blom, “want zo’n verhaal over die burgemeester had ik nooit durven te verzinnen,” lacht hij. “Het zou veel te ver gezocht lijken. Een burgemeester die zegt: ik ga er vandoor, even afschakelen hoor. Alsof de kapitein van de Titanic de boel de boel laat. Komisch bijna. Het verhaal is gedramatiseerd. Dat wil zeggen: de burgemeester heet anders, details verschillen, feiten worden omgesmolten tot fictie. “Dat is heel belangrijk. Dat je zo’n verhaal loskoppelt van de werkelijkheid, van de echte personen. Pas dan mag je ermee spelen.”
Doodeng
En dat spelen is noodzakelijk, want zo schrijft Allard Blom zijn musicals. Beginnen met een lijst van scènes, per scène beschrijven wat erin zou moeten gebeuren en dan schuiven en schrappen en plakken. In dit geval in overleg met regisseur Hermans, zijn assistent Margot van Deursen en dramaturg Ludo Costongs. “Pas als die scènelijst goed is, schrijf ik de dialogen. Dan krijgen de personages langzaam vlees aan de botten.” De verhalen die hij voor Het was zondag in het Zuiden las en hoorde waren heftiger dan hij dacht. “Ik denk dat bij veel Nederlanders het idee leeft dat het wel meeviel, ‘de keukenmat een beetje nat’ en meer niet. Maar zo was het niet. Dat water dat binnenstroomt, dat voelde voor mensen als een vloeibare indringer. Je bent alles kwijt, je veiligheid, je herinneringen, fotoalbums - afschuwelijk. Ik zou gek worden, denk ik. Het zou mooi zijn als onze voorstelling helpt dat drama een klein beetje beter invoelbaar te maken voor mensen die het niet hebben meegemaakt.”
200.000 liter water
Wat daar zeker bij gaat helpen, bij het invoelbaar maken, zijn de 200.000 liters water die door Openluchttheater De Doolhof zullen stromen. Elke voorstelling weer opnieuw. Technisch producent Michiel van der Zijde is verantwoordelijk voor die dagelijkse dijkdoorbraak. “Groots en behoorlijk complex,” noemt hij het, “want dit kunstje is nog nooit eerder gedaan.” Een decor van vijftig meter breed en zeventien meter hoog op verschillende niveaus, een bassin voor al het water, pompinstallaties, acteurs die met éénpersoons-regenmachines op hun rug rondlopen en gigantische schermen met historische beelden - het woord ‘spektakelmusical’ lijkt voor Het was zondag in het Zuiden uitgevonden. “In het begin dacht ik als technisch producent: had me maar een grasveld gegeven in plaats van een openluchttheater. Veel makkelijker, op een grasveld staat niks in de weg. Nu moesten we een constructie bouwen bovenop een bestaande kelder en dan wordt het rekenen: kan die kelder dat dragen, hoe zwaar mag het zijn. Maar de sfeer die deze plek heeft, de bomen en het groen, de omgeving, die krijg je cadeau. Dat vind je nergens anders.”
Rowwen Hèze
En dan is er ook nog de muziek. Liedjes van Rowwen Hèze. Waarom eigenlijk? “Het is een verhaal van hier,” zegt Servé Hermans, “en daar past muziek van hier bij: Rowwen Hèze. Veel dichter bij de soundtrack van deze streek kom je niet. Neem de openingszinnen van het titelliedje: ‘'t Waas zondag in ’t zuiden, niks an de hand, en wat d'r gebeurt, 't keumt merge pas in de krant’. Dat is precies dat gevoel van zondag 19 december 1993. Het water stond in de Ardennen al hoog, maar niemand maakte zich hier zorgen, niemand verwachtte dat de Maas ook hier kon overstromen. Het overviel ons. Nou, op die manier krijgen allerlei nummers van Rowwen Hèze een plek in de vertelling. Soms heel letterlijk: acteur Buddy Vedder speelt de rol van de Heilige Anthonius, over wie Rowwen Hèze natuurlijk een prachtig liedje heeft gemaakt.”
Collectieve geheugen
Muziek van de streek en een verhaal van hier, daar sloeg co-producent Theater de Maaspoort op aan. “Wat er in de jaren negentig is gebeurd maakt deel uit van ons collectieve geheugen,” vindt Leon Thommassen, directeur van het Venlose theater. “Ik was zelf een jaar of 22, ik woonde in Neer. Wij hielden het net droog, maar honderd meter verderop stonden huizen onder water. Ik herinner me het leger dat kwam helpen, de boerderijdieren die werden afgevoerd - allemaal heel indrukwekkend, zeker op die leeftijd. Zo heeft iedereen zijn eigen herinneringen. Door die opnieuw te delen kan theater mensen binden. Dat is de mooie kant van dit soort tegenslagen, dat ze ons ook samenbrengen. En dit verhaal heeft niet alleen zeggingskracht voor onze provincie, maar voor het hele land. De strijd tegen water, daar voelt heel Nederland iets bij.”
Verhaal: Frans Pollux | Foto's Bjorn Frins
Het volledige verhaal lees je in het programmaboek van Het was Zondag in het Zuiden. Te koop voor aanvang en na afloop van de musical en bij Theater de Maaspoort in Venlo.